Astronomio: Fuĝo de la galaksioj (artikolotraduko)

En la dudekaj jaroj de la antaŭa jarcento la usona astronomo Edwin Hubble komencis mezuri la distancojn de steloj de foraj galaksioj ĝis ni. Li esploris la distancojn per komparoj de la heleco. La spektroj de la steloj ankaŭ estis fotitaj kaj fiksitaj pere de la ruĝtransŝoviĝo de la spektraj linioj, la tielnomata fuĝrapideco. La posteuloj de Hubble perfektigis tiujn metodojn. La ekzamenoj montris, ke la fuĝrapideco estas des pli granda ju pli fora estas la galaksioj. Ĉar la mezuradoj okazis sur la Tero, la trovitaj fuĝrapidecoj devas havi ankaŭ rilaton en tiu ĉi direkto. Sed ĉar la vera fuĝvojo ne eliras de la mezurdirekto ekde la Tero, sed de la praknalo, la rapideckomponanto estis nur el tiu ĉi direkto registrita.

Retrospektivo: Ĉiuj steloj kaj la tuta materio samtempe ekestis en la praknalo. Tiu ĉi Big Bang lasis difini sin je la aĝo de 13, 7 miliardoj da jaroj. Astronomoj observis, ke la galaksioj moviĝas sur unu ebeno kaj preskaŭ aspektas kiel muro. El tio oni povas konkludi, ke la pra-masaj partikoloj de la Big Bang laŭ ĉiuj direktoj radiale estis rapidigataj kaj fuĝas en la kosmon.

Tuj post la praknalo la specifa maso pro la pra-masaj partikoloj fuĝantaj en ĉiuj direktoj, estis tiom grandaj, ke pro la granda gravito de tiuj partikloj ili formis konglomeraĵojn. Je multaj miliardoj da lokoj ekestis korpoj, kiuj jam kolektis grandan parton de la partikloj. Pro ties kirlaj movoj la lumrapideco ne estis atingebla. Ĉar la ekestintaj korpoj ampleksas grandan parton de la tuta maso, la fuĝrapideco de la pli facilaj korpoj estas dependa de la maso de la grandaj. Tiuj mas-konglomeraĵoj estas plej parte Malhela Materio. Ili estas la pli malfruaj centraj korpoj de la galaksioj. El la restaĵo de la pra-masaj partikloj ekestis ankaŭ la steloj. Pere de de la gravito de tiuj masoj ekestis pliproksimiĝoj, dum la fuĝo de la praknalo. Formiĝis senfinaj stelbuloj, kiuj parte eniĝis la gravitan kampon de la Malhela Materio. Tie ekestis la ĉirkaŭcirkulado de la steloj ĉirkaŭ tiu ĉi peza centra maso.

Por ekzemplo la Lakta Vojo estas disko kun spiralaj brakoj. Ĝi trovis sian orbiton en la kurbigita spaco, en kiu la fuĝforto ĝuste nuligas la graviton. La diametro de tiu ĉirkaŭcirkulado estas 100 mil lumjaroj, la orbita tempo 100 milionoj da jaroj, tion almenaŭ supozas la astrofizikisto Stephen Hawking. El la movdirektoj de la plej foraj galaksioj oni povis retrosekvi la fuĝvojon de la praknalo ĝis la nuna distanco de 10- 15 miliardoj da lumjaroj. Se oni elektas la mezan valoron, tio kondukas al rapideco de 80 procentroj de l' lumo. Ĉe tiu fuĝrapideco pli granda kresko apenaŭ mezureblas. Tamen usonaj sciencistoj esploras pri la aldona energio, kiu plirapidigas la galaksiojn. La bazo por tio estas la kurbigita spaco.

Tio en la kazo de la universo povus signifi, ke ekzistas grandega centra maso, kiu efikigas la graviton. La movata maso de la steloj evidente volus plu moviĝi rekte. Sed tiel la galaksioj estas devigataj en la gravitan kampon de la kurbigita spaco. For de la praa knalo ili moviĝis sur imaginara kugloareo, dume la fuĝmovo superis la graviton. Sed, se la ekvatoro de tiu ĉi kuglo estus trapasita, kiel kelkaj esploristoj supozas, la galaksioj ree plirapidiĝante alproksimiĝus. Ĉe tio la laŭa kosmologia formulo de Einstein povus esti uzata inverse.

La plejmulto de la esploristoj tamen observadas, ke la fuĝmovo de la galaksioj estas plirapidigata.