L.L.Zamenhof
La formoj “amatas”, “amitas” k.t.p., anstataŭ “estas amata”, “estas amita”, per si mem ne prezentus ian rompon en nia lingvo, kaj, se la Lingva Komitato volus ilin aprobi, oni povus tre bone ilin uzi. Tamen, se la privataj aŭtoroj per sia propra iniciativo volus uzi tiujn formojn, mi tion ĉi ne konsilus. Privataj aŭtoroj povus enkonduki tiun ĉi novan formon nur en tia okazo, se as, is k.t.p. signifus “estas”, “estis” sed, kvankam pli aŭ malpli frue la verbaj finiĝoj eble ricevos la signifon de la verbo “esti”, tamen ĝis nun ili tiun ĉi signifon ne havas.
El "Lingvaj Respondoj", Respondo 15, La Revuo, 1907, Aprilo
https://cezarkulturo.blogspot.com/
viaj rimarkoj estas tre instruaj, ĉar mi mem estas poeto mi eble eĉ pli bone komprenas vin ol aliaj, kiuj neniam tradukis aŭ verkis poemon.
Kaj tamen mi ĉiam penas verki laŭ Zamenhof, kiu estas por mi ne sankta, sed la plej grava esperantisto, kiun mi konas. Lia lingva sento estas sendube eksterordinara, kaj tial li estis nek E-avangardisto, nek pedanta homo. Zamenhof ja akceptis esceptojn, eĉ idiotismojn en Esperanto. Li tre bone sciis, ke lingvo ne estas nur gramatika afero, se, ke multaj aliaj aferoj ludas rolon. Tial ja nur li sukcesis pri tielnomata planlingvo, kiu efektive funkcias.
Prudenta balanco inter ĉiuj tiuj lingvaj aferoj, tendencoj ktp. estas por mi la bona stilo, bona stilo estas nek avangarda nek seke gramatika, sed la sumo el ĉio tio, kio formas modele bonan lingvon. Bona stilo ne estas ekstreme komplika, sed ekstreme simpla kaj tamen varioriĉa. Bona stilo ne estas unuflanka, sed tre multflanka.
Persona stilo estas io alia, sed eĉ tiu devas moviĝi ĉiam en la la limoj de la tielnomata bona stilo. Pro multaj kaŭzoj, por ke la teksto estu ĉiam bone legebla, por ke komunikado okazu kiel eble plej rekte inter diversaj popoltvoloj, bona stilo estas vere demokratia, kaj ne nur taŭga por profesiaj gramatikistoj.
Zamenhof ne estis unu el ili, sed li estis viro kun la pseŭdonomo UNUEL, homo, kiu ne celis regi aliajn, sed kiu sentis sin parto de ili, homo, kiu sentis sin parto de la tuta Esperanto-popolo. Li tute ne estis homo, kiu celis ĉion scii ion pli bone ol aliaj homoj. Tute ne, li volis estis nur utila al ĉiuj homoj, kaj tial li kreis lingvon ne por gramatkistoj, sed por homoj, kiuj ne havas la eblon lerni lingvojn dum multaj jaroj, ĉar ili havas en la homa socio tute aliajn taskojn, devojn.
Tial la bona stilo devas celi esti kiel eble plej simpla, sed kompreneble ne primitiva. Brecht diris iam pri la socialsmo, ke ĝi estas la simpla afero, kiu fareblas tiom malfacile. Simile estas pri la bona stilo en Esperanto. Ĝi estas simpla, sed malfacile farebla..Bona stilo estas por mi la plej alta ŝtupo de Esperanto, multe pli gravaj ol certaj belaj gramatikistaj ludiloj kiel la participa sufikso antaŭ verba finiĝo. Tio tamen ne signifas, ke mi persone dogmeme kondamnas tiajn formojn, sed oni rigardu ilin kiel saĝa filozofo, kun la samtempa rigardo al la tuto. Por diskuti tiajn precipajn lingvajn aferojn ne estas necese krei iun novan IDO, sed sufiĉas diskuti tiajn aferojn kun la necesa rigardo al la tuto de la fenomeno Esperanto, al kiu apartenas ekz. ankaŭ la E-movado mem, al kiu ni neniam damaĝu. Mi persone volonte rezignas pri lingva avangardeco pri Esperanto favore al komuna Esperanto, kiu taŭgas por la granda plejmulto de la homaro.
Kompreneble mi tamen scias kiom gravaj estas certaj gramatikistoj por nia lingvo. Tion mi vidas ja je nia persona rilato, kiu estis kaj estas por mi tre instrua kaj utila, ĉar mi lernis multajn aferojn de vi, ĉar viaj konsiloj decide helpis al mi plibonigi mian lingvajn kapablojn. Kaj mi legas la gramatikistojn, kompreneble.
Mia dua konsilisto, kiel mi jam menciis, estas Zamenhof mem, ne ĉar li estas kolonsanktulo, sed ĉar Zamenhof kiel vera framasono metis sian vivon en la servon de la homaro, ne en tiun de reganta klaso. Tial mi fidas al la iniciantinto de Esperanto. Tial tiu UNUEL estas tiom simpatia al mi. Por mi li vivas en certa senco plu, li estas plu mia konsilanto, kaj tio ne nur en lingvaj aferoj.
Mi mem ne estas framasono, ĉar por mi la sekreta konduto en nun jam formale demokratia socio, parte vere estas tro ridinda, krome ege ĝenas min, ke inoj ne povas partopreni en la puraj virokluboj. Tio eble historie havis sencon, sed nun jam delonge ne plu. Krome por mi nur taŭgus ruĝa framasonismo laŭ Ret Marut aŭ Erich Mühsam, do framasonismo kun kun anarkiaj kaj komunismaj celoj sed tiu ŝajne ne plu ekzistas.
Framasonismo entute certe ne plu estas aktuala, sed mi tamen pensas, ke ĝi ludis tre bonan rolon en la la historio de la homaro ĉe la transiro al la burĝa socio, . Por mi Zamenhof estas la lasta granda framasono, pri kiu fieras la framasoj pravigite. Certe ni devas danki Esperanton ankaŭ al la ideo de la framasonismo mem, kiu en la unuaj jardekoj de Esperanto tiom gravis por la transvivo de la Internacia Lingvo.
La konata advokato Michaŭ el Bulonjo sur Maro ekzemple estis framasono, tiel kiel Zamenhof mem. Ĉu sen li la unua kongreso de Esperanto en tiu bela etoso estus okazinta? Certe ne. Ankaŭ li estis homo,antaŭ kiu mi prenus mian ĉapelon kun granda estimo. Kial? Ĉar li estis vera frato de Zamenhof, li tuj komprenis, kion tiu efektive celis, kaj en tiu senco li ekagis, tuj kiam li konatiĝis al Esperanto kaj al Zamenhof. La rezulto de tiu amikeco estis la fama unua E- kongreso, sed tiu okazis ne en Parizo, sed en urbeto ĉe la maro. Certe tre ĝojige al Zamenhof mem, kiu havis profundan malinklinon al ĉiuj troigita pompo kaj bruo por Esperanto.
La plej konata framasono post Zamenhof en Esperantio estas Waringhien, ankaŭ tio estas viro tute laŭ mia plaĉo, kvankam li verkis iom tro aroganta pri Marx kaj Engels, kion oni povas ellegi el la politikaj konsiloj de Waringhien al Kaloĉaj.
Sign-in to write a comment.