Propran pritrakton faritan per simila simpatio al la temo ĝuas ankaŭ Asteriks kaj Obeliks, la famaj gaŭloj. Sed Martin ne estus Martin, se li ne tuj liverus kompletan bibliografion pri bildrakontoj en la verda, antaŭ jaroj li ja verkis multe pli grandan, nome la katalogon de la biblioteko de Germana Esperanto-Instituto. Fine li ankaŭ skribis tute seriozan eseon pri l' afer' en Literatura Foiro (nov. 1996), kiu kompreneble ankaŭ traktas esperantajn bildstriojn.
Pro kio tiuj intereso kaj konoj? Divenu, kiu estis la aŭtoro "MW" de Gogo, la testudo kun siaj amikoj 'Viko kaj Kulo, kiu regule aperis en la periodaĵo de Germana Esperanto-Junularo, "GEJ-gazeto" komence de la 1990-aj jaroj? - Ĝuste, vi pravas. Gogo, cetere, estas - se mi ne eraras - inspirita de tiuepoka lernolibro de GEJ, "Tesi la testudo" (ĉefa aŭtoro Eckhard Bick). Mirinda verko, al kio ni ŝuldas, ke tuta generacio de germanaj komencantoj lernis kiel unuan esperantan frazon "en la granda oceano estas malgranda insulo" kaj memoras la vorton "karapaco" (la korneca dorso-ŝelo de testudo), eĉ se ili krome forgesis pri kaj Rusujo kaj rusianoj. Kulo evidente estas inspirita de ... - nu, la ĉiam gaja kaj afabla samideano kaj amiko de junaĝaj aventuroj ankoraŭ vivas, estas eĉ ankoraŭ aktiva en la Movado. Mi do dece atendu malkaŝi lian nomon ankoraŭ ĝis la fina venko.
Nur unu solan riproĉeton, plendeton, kara Martin: Kiel vi povis forgesi nian Drewes Uitterdijk kaj ties Sinjoro Longkrurulo de 1927? Jen, nia unua bildstri-majstro kaj komiks-forĝisto (se mi ne pretervidas iun, sed tiukaze forte riproĉu kaj plendu pri mi).
Tagofine pri la retejo de Martin: Legu kaj ĝuu!
Mi ja nur simple volis atentigi pri la bela retejo de Martin, sed la reago instigis min, iom pli detale paroli ankaŭ pri la traduko. Jes, ankaŭ mi stumblis pri „gluulo“ en la traduko de Hervé Gonin. Mi nek havas subokule la francan originalon, nek tradukon al iu alia lingvo krom al Esperanto. Sed mi supozas, ke la originalo celas „trud-vendisto“, ĉar "coller" (france por glui) slange ankaŭ signifas "jemanden etwas andrehen", "etwas aufhalsen", do kiel vendisto kvazaŭ glui ĉe la kalkanoj de kliento, ĝis kiam tiu aĉetas, kiel ofte okazas en nordafrikaj bazaroj. Tio bone harmonias kun „tapiŝvendistoj“. Tio ankaŭ harmonias kun la ĝenerala (bilda) kunteksto: Tinĉjo kaj la kapitano estas atakitaj de berberoj en Saharo. Ili defendas sin kaj sekvas interpafado. Kuglo detruas la viski-botelon de la ebria kapitano. Tio tiel furiozigas lin, ke li forlasas la ŝirmejon malantaŭ duno kaj kvazaŭrabie alkuras la dunon, de kie pafas la berberoj. Dum tiu ŝturmado li kriĉas la lavangon de insultvortoj. La berberoj estas tiel surprizitaj kaj ŝokitaj, ke ili ekfuĝas.
Plia demando pri la traduko: „Ranoj? Kial ne ran-kvakuloj?“ Denove ankaŭ mi stumblis pri tio, denove mi nur povas supozi. „manger la grenouille“ (laŭvorte manĝi ranon) slange signifas „defraŭdi kas-monon“, do la traduko eble celas „trompistoj“, „ŝtelistoj“ (?).
„Senŝuuloj“? Laŭ mi tute en ordo, Tinĉjo kaj la kapitano portas ŝuojn, la berberoj ne.
Cetere la listo de 20 [!] insultoj (sur kvar bildoj) formas belan kadencon laŭ la okazaĵoj:
[1a bildo: Ekkuro] Kanajloj!... Gluuloj!.[??].. Senŝuuloj!... Trogloditoj!... Ĉuk-ĉuk-ŝaftoj!... [2a: Ŝtorm-kuro al la berbera duno tra kuglo-hajlo] Sovaĝuloj!... Aztekoj!... Ranoj!... [??] Tapiŝvendistoj!... Ikonoklastoj!... [3a: Ekfuĝo de la berberoj] Sentaŭguloj!... Ektoplasmoj!... Rivermaristoj!... Volapukistoj!... Galeopitekoj!... Leptinotarsoj!... [4a: La fuĝantaj berberoj malaperas ĉe la horizonto] Fuĝuloj!... Makakoj!... Parazitoj!... Vafloferoj!..."
Kanajloj: Kvazaŭ la titolo, anoncanta: nun sekvas la kutima insult-lavango de kapitano Hadoko.
Gluuloj: ?? probable trud-vendistoj, relative malforta ofendo pri kutima fenomeno en la lando; same Senŝuuloj!
Trogloditoj: ?? Se mi ne eraras, franca "troglodyte" havas du signifojn: 1. La etan birdon troglodito , sed ankaŭ 2. kavo-loĝanto. Malfacile diri por mi, kiu estas celita tie ĉi. Ambaŭ eblas. Surpriza ŝanĝo de drinkeja al scienca lingvaĵo (ĉu por francoj troglodyte estas scienca aŭ ĉiutaga vorto?) ja estas tipa eco de la persona lingvaĵo de Hadoko kaj kaŭzas komikan efikon. Kaj li ĵus forlasis la ŝirmejon kaj nun ebrie ekkuras kontraŭ la kuglaro de la berberoj – do estas kompreneble, se li bagateligas la danĝerajn atakantojn kiel ĉarmajn birdetojn por kuraĝigi sin mem kaj sian vivo-riskan faron. Sed ankaŭ kavo-loĝantoj bone harmonias kun senŝuuloj.
Ĉuk-ĉuk-ŝaftoj!... Denova ŝanĝo de la lingvo-ebeno, ĉi-foje al teknika lingvaĵo (ĉuko estas iu parto fiksita al ŝafto, vd. PIV-on). Laŭ mi tre bela solvo: Hadoko ekrapidas kaj kvazaŭ donas ritmo-ordonon pri rapida kurado al si mem. Gravas nur la sono de la vorto, ne la signifo – unu el miaj plej ŝatataj, bona pero al la dua bildo!
Sovaĝuloj: Hadoko trovis sian ritmon kaj denove koncentriĝas al la malamikoj.
Aztekoj: Ĉu kromsignifo en la franca apud la nura baza signifo „mezamerika gento“?
Ranoj: ?? vd. supre
Tapiŝvendistoj: Daŭrigas la serion de „trudvendistoj“.
Ikonoklastoj: Detruantoj de religiaj bildoj – denova ŝanĝo de ĉiutaga al tre klera lingvaĵo, kiu kaŭzas komikan efikon. Kaj eĉ pli: la detruita religia bildo tie ĉi estas ... botelo da viskio! Kaj prave ĝi staras ĉe la pinto de la kvar-vorta kadenco de tiu bildo. Bela, ĉu ne?
Sentaŭguloj, Ektoplasmoj: La kutima ŝanĝo de la lingvo-nivelo. Ektoplasmo estas la ekstera tavolo de ĉelo, kiu i.a. ebligas al unuĉela vivantaĵo malrapide moviĝi – kaj precize tion la ŝokitaj berberoj en tiu momento faras: ili heziteme ekstaras kaj turnas sin por ekfuĝi. Trafa insulto!
Rivermaristoj!: Hadoko estas kapitano de mara ŝipo. Ĵus ankoraŭ en defenda situacio, jam li sentas sin duoble supera (rivero/maro kaj kapitano/maristo) al la hezitemaj atakantoj. Denove: trafa bildo!
Volapukistoj!...: Ripete esprimas la reakiritan senton de supereco, simile kiel „Rivermaristo!“
Galeopitekoj!...: Galeopiteko estas francismo (latinismo) por malgranda mamulo vivanta en Filipinoj, kiu povas iom salte flugi. Ĝusta bildo, la berberoj ja heziteme „ekforflugas“, mi tamen tradukus laŭ la scienca nomo "Cynocephalus volans" per „Cinocefaloj!“, sed nepre ne per iu ĝenerala populara nomo kiel „Flugantaj hundokapoj! (tio estas la signifo de la grek-latinaĵo). Neniu atendas, ke la leganto komprenas ĉiun unuopan elementon. La efiko male ekestas pro tio, ke oni ne komprenas (aŭ ĉu franca 15-jarulo kutime konas la vorton galéopithèque?).
Leptinotarsoj!: La scienca nomo de la terpoma skarabo. La atakintoj fariĝas ĉiam pli malgrandaj: Rivermaristoj -> Volapukistoj -> besto granda kiel kato -> skarabo. Fine de la tria bildo la danĝero estas for. Restas nur koleri pri tiaj facile fuĝigeblaj malamikoj.
Fuĝuloj!... Resumas la situacion. La danĝera situacio estas finita. Hadoko trankviliĝas post la streĉa alkuro, la efiko de la alkoholo ree montriĝas, liaj pensoj vagas tien kaj reen.
Makakoj!...: Iuj aziaj simioj. Daŭrigas la serion de insultoj per komparoj kun bestoj.
Parazitoj!... Same, sed pli forte, eĉ ne simioj, sed nur estaĵoj vivantaj sur aliaj.
Vafloferoj!... Jen la kulmino kaj eble la plej surpriza „insulto“, kvazaŭ „eksterseria“. Ĝia funkcio estas peri al kaj antaŭanonci la venontan bildon en kiu Hadoko batas la kolbon de sia fusilo kontraŭ la propran kapon kaj senkonciiĝante kolapsas, nokaŭtas sin mem.
Eble iuj, kiuj bone parolas la francan, helpos klarigi la "gluuloj" kaj "ranoj". Antaŭdanke kaj bonan amuziĝon kun Tinĉjo/Tintin.
Resume: Jes, ja, ankaŭ mi jen kaj jen iom dubas pri la traduko de la episodo "La Krabo kun Oraj Pinĉiloj" , sed tamen kiel tuto la malfacila tasko estas akcepteble solvita. Estas grave, ke tradukisto nepre lasu provlegi tradukon de alilingvano. Germanlingvano probable atentigus, ke li ne rekte komprenas "gluuloj" kaj "ranoj". Sed ni ne estu tro severaj, kara NN. La amuziĝo ja restas, ĉu ne?
Kio koncernas la insultadon, mi mem devas konfesi, ke nur la tradukado vere malfermis miajn okulojn por tio, ke bestoj estas misuzataj por insulti iun. Kial la makakoj estas ofendataj por skrizi la homan stultecon? Ĉu tio ne estas plia homa stulteco:)? Hm, tio estas ĉiam problemo, la misuzo de bestoj, tikla temo. Prefere tute ne plu insulti iun, ĉu? Jen la solvo, sed homoj ne estas tiel saĝaj, do, ni iel devas traduki insultvortojn, eĉ se ne tiom plaĉas al ni. Nia stoko de insultvortoj estas limigita, certe. Ni elturniĝu lerte kaj sperte. Sed se iel eblas, sen ofendi senkulpulojn pri la homa mizero. Fia aŭ kota porko ne estas bona insultvorto, ĉar porkoj estas tre puremaj kaj maloftege fiaj.
Plia malbona traduko: Volapukistoj kiel insultvorto??? Tio estas nenatura. pro Zamenhof kaj lia saĝo ni ĉiuj akceptas volapukistojn, sen sed kaj tamen, ĉu? Kiel antaŭulojn, ne kiel stultuiojn.
Mi povus plu diskuti tiel, sed rezignas prefere pri tio, vi certe jam divenas, pri kio por mi temas, se temas pri insultvortoj.
Tamen ankoraŭ: Leimer = trompisto + lia fako (ŝteltrompisto, (sintrudema) vartrompisto ktp...)
Nu, mi konscias, ke tio estas por via temo nur randaj rimarkoj, tamen, ĝi estu foje dirita. Kiel diri? Ni insultu iom pli fajnsente...kun iom pli da justecsenco.
Kio koncernas la insultadon, mi mem devas konfesi, ke nur la tradukado vere malfermis miajn okulojn por tio, ke bestoj estas misuzataj por insulti iun. Kial la makakoj estas ofendataj por skrizi la homan stultecon? Ĉu tio ne estas plia homa stulteco:)? Hm, tio estas ĉiam problemo, la misuzo de bestoj, tikla temo. Prefere tute ne plu insulti iun, ĉu? Jen la solvo, sed homoj ne estas tiel saĝaj, do, ni iel devas traduki insultvortojn, eĉ se ne tiom plaĉas al ni. Nia stoko de insultvortoj estas limigita, certe. Ni elturniĝu lerte kaj sperte. Sed se iel eblas, sen ofendi senkulpulojn pri la homa mizero. Fia aŭ kota porko ne estas bona insultvorto, ĉar porkoj estas tre puremaj kaj maloftege fiaj.
Plia malbona traduko: Volapukistoj kiel insultvorto??? Tio estas nenatura. pro Zamenhof kaj lia saĝo ni ĉiuj akceptas volapukistojn, sen sed kaj tamen, ĉu? Kiel antaŭulojn, ne kiel stultuiojn.
Mi povus plu diskuti tiel, sed rezignas prefere pri tio, vi certe jam divenas, pri kio por mi temas, se temas pri insultvortoj.
Ankoraŭ pro la trogloditoj, la kavernhomoj, laŭ mi tute ne eblas uzi ilin por insulti iun. La tempoj delonge pasis, kiam oni pro stulteco ridis kaj fie kantis pri ili. Ili estis transvivartistoj, ekstremsportistoj, pentraĵmajstroj,. ja herooj, kiuj ebenigis al ni la vojon. Kiel uzi tiajn fruajn homojn por ridi pri iu, por mi tio estas enigmo. La kantoj pri stultaj neandertalhomoj delonge ne plu estas kantataj ĉu? Kial ne? Ĉar la fama Messner kaj aliaj klarigis al ni, kial ili tiom admirindas, tiuj "nuraj" kavernhomoj... Ili estis ĉio ebla, nur ne idiotoj....
Via alia komento tuŝas jam ne plu la tradukon, sed la originalon kaj per tio tre tiklan aspekton. Ne forgesu, ke la franca originalo de la "Krabo" estas de 1941 (!), do el la kolonia epoko, en kiu la kredo je "okcidenta", "blankula" supereco super neblankaj homoj estis tre disvastigita, ne nur en Germanio. Tian okcidentan arogantecon oni ofte sentas en la Tinĉjo-volumoj. Lia fama raketo, ekzemple kaj eble plej okulfrape, estas evidente inspirita de la germana V2-raketo, la plej moderna tiuspeca ilo, kiu ekzistis en tiuj jaroj.
Sign-in to write a comment.