Por revizii la kulinarajn terminojn de l’ nova PIV estas du grandaj kondiĉoj: unue forigi la erarojn de PIV kaj de ĝia suplemento, due aldoni terminojn, kiuj jam estas vaste uzataj kaj kiujn ĉiu klera homo konu. Ĉi tiel jam antaŭ­programita estas tre zorgema kaj diskutriĉa procedo.

Por povi orientiĝi en tiu densejo de korektado, plibonigado, novaj difinoj kaj proponoj endis dekomence devigi sin noti la econ, fonton, kialon kaj argumentadon de ĉiu ŝanĝo. Estis konstruita sistemo el dek unu punktoj: de punkto 0 (= neniu ŝanĝo), punkto 1 (= eta ŝanĝo, forigo de malglataĵo aŭ skriboeraro) k.t.p. ĝis tute nova difino. La baza teksto estas la skanita teksto de PIV kaj ĝia suplemento ricevitaj de Klaŭdo Roŭ.

Tiklaj estas la punktoj 7 kaj 8; ili signifas, ke novajn terminon, radikon aŭ ekzemplon oni proponas el alia verko (temas ĉefe pri vortaroj, glosaroj kaj kuirlibroj) aŭ de iu persono.

Pluraj tiaj proponoj estas certe sendiskute akceptindaj: flipo, ĝinfizo, kiŝo, kiro, mocarelo, martinio, paeljo, sangrio, tofeo, kapuĉino, rislingo, muslio k.s. apartenas al la kategorio de ioj konataj de ĉiu klera homo kaj ne akceptas aliajn skribo­alter­nativojn. Sed multaj proponoj estas diverskiale malfacilaj kaj estu prilum­ataj ĉi tie:

Breco estas propono por la germana Bretzel kaj la angla pretzel, kiu troviĝas en almenaŭ sep verkoj: en vortaroj de malsamaj lingvoj kaj en Esperanta kuirlibro. Estas ankaŭ proponita la vorto brecelo de unu sola esperantisto. ĉu ekzistas la „rajto de la unua proponinto“? Kiu ajn kiam ajn kreis la radikon brec’, li iel gajnis kontraŭ la kreinto de brecel’ - se oni povas kaj rajtas paroli pri gajno ĉi-probleme. ĉu? La afero ne ŝajnas tiel facila: necesas havi la maloftan kaj valoregan talenton povi antaŭvidi la lingvouzon. ĉi tie ŝajnas temi pri la tendenco voli havi unusilabajn aŭ malpli longajn radikojn: brec’ kiel pic’ aŭ kiel fot(ografiaĵ)’, nark(ot)’, porn(ografi)’, (vir)in’, feder(aci)’, inaŭgur(aci)’, koment(ari)’, diap(ozitiv)’ k.t.p. Tial verŝajne brecel’, pica’, tekila’ kaj kokakola’ ne havas ŝancon kontraŭ brec’, pic’, tekil’ kaj kokakol’.

Benjeto estas fritita pastobulo, kiu ion entenas. Tiu termino ja estas sufiĉe vasta kaj ĝenerala, sed ĝi ĉiam povas esti precizigita per la indiko de ĝia enhavo. Tiel ĝi servas por traduki la francan beignet, la germanan Berliner (Pfannkuchen, Krapfen) same kiel la anglan donut kaj ĉeĥan buchta. Ŝajnas sekve superflue enkonduki vortojn kiel berlinero, donuto kaj buĥto. Ĉu?

Brio, ĉesiro, ĉedaro kaj ĉestro estas fromaĝotipoj. Ekestas la grava demando, kiuj tipoj valoras esti menciita en la nova PIV. Pluraj estas menciendaj certe, kaj PIV-e jam troviĝas kelkaj: kamemberto, grujero, rokforto. Ne eblas mencii ĉiujn - sed kie estas la limo? Kio pri munstero kaj etorko el Alzaco kaj Eŭskio? Oni vidas, ke la redaktinto de PIV estis franco: dum camembert, gruyère kaj rockfort ne mankas, eĉ la fama itala parmezano mankas. Biero same kiel fromaĝo estas tikla afero. Troveblaj estas kvaso, medo, cervezo, elo, portero, salvatoro kaj staŭto. Sed mankas tipaj bierospecoj kiel Pilzena, Kolonja, Duseldorfa, Budevica kaj Berlina. Kie estas la limo? Natura solvo povas esti simple aldoni urbajn aŭ regionajn nomojn: Edama, Tilzita, Ĉestra fromaĝoj, Budevica, Kolonja, Irlanda bieroj.

Kiel traduki la anglajn, internacie konatajn ginger ale, Coca / Pepsi Cola (cola, coke), chips kaj ham­burger? ĉu pli bone zingibra biero, zingibra limonado, zingibra trinkaĵo, zingibra sodo aŭ ĝinĝerelo, ĝinĝero? Ĝinĝero estas bona vorto laŭ la 15-a Regulo same kiel kokakolo, pepsikolo - sed ili ĉiuj estas specoj de limonado, se oni plivastigas la sencon de limonad’. Kaj kiu el la proponoj hamburgero, hamburgo, hamburgoro kaj burgero gajnos? Necesas havi sian manon sur la pulso de l’ lingvouzo.

Kio pri aferoj, kiuj en certa kulturo­cirklo diferencas de la cetero de la mondo? Oni povas trovi hoĉon kaj ĉokon, specialajn tranĉilon kaj bovleton Niponajn, aŭ poriĝon, specialan avenkaĉon, aŭ bujabeson, specialan fiŝsupon. Kaj kio pri la diversaj akvetoj slivovico, ŝidamo, ŝnapso, arako, kirŝo k.t.p.? ĉu sufiĉas la indiko de la regiono aŭ de la urbo, kiel okaze de la bieroj kaj fromaĝoj? Ni ĉiam atentu, ke la 15-a Regulo estas tiel libera, ke kontraŭ kreo de internacia fremdvorto oni nenion povas fari: ĝi permesas la vortojn viskio kaj vodko same kiel kirŝo, slivovico kaj ŝnapso. Kaj fakte oni ofte renkontas tiajn vortojn dum paroladoj. Kroepoek estas la nederlanda vorto el la indonezia por salikoka fritaĵo. Do krupuko laŭ la 15-a Regulo, ĉu?

Ĉu keĉupo aŭ keĉapo? Ĉar la granda plimulto el la etnaj lingvoj elparolas kun a kaj ne kun u, la dua alternativo ŝajnas la pli bona. Krome la origino estas la ĉina koe tsiap, kiun la indonezia kaj nederlanda akceptis kiel ketjap. Tamen multaj Esperantaj vortaroj preferas la unuan formon kun u. Kiu troviĝu en la nova PIV?

Sauce béarnaise, sauce hollandaise kaj sauce bechamelle certe estas internacie konataj - do ili estas fremd­vortoj. La tria termino jam troviĝas en PIV pere de la 15-a Regulo: beŝamelo. Analoge do bearnezo kaj holandezo same kun -ezo kiel la kulinara majonezo kaj la nekulinaraj anglezo, polonezo kaj Marseljezo?

Fruits de mers, frutti di mare kaj Meeresfrüchte permesas la Esper­antan esprimon marfruktoj. Kial ne?

Ekzistas speciala kukospeco en meza Eŭropo: ĉeĥe drobenka, dane krymmel, germane Streusel, neder­lande snippers, pole kruszonka kaj ruse ŝtrejzel. Por la 15-a Regulo ne ekzistas komuna radiko elkristal­iĝinta. La sola solvo povas esti kunmetita vorto. Ĉar tio estas miksaĵo el faruno, butero kaj sukero, oni nomu ĝin sukerbuteraĵo. Dua alternativo laŭ la 15-a Regulo ne ekzistas - aŭ kiu pledus por dro­benko, ŝtrojslo aŭ krumlo?

Esperanto dekomence estas demokratia lingvo male al Volapuko. Ke plimultodecidoj ene de certa kadro estas necesaj, legitimitaj kaj sankciitaj, respeguliĝas en la Bulonja Deklaracio kaj la decidokieloj de la Akademio de Esperanto. Ankaŭ ĉe tia revizio nur vasta nombro da kontrol­legantoj kaj fina plimulto­decido povas esti la solvo de krizaj demandoj - neniam forgesante la orelon ĉe la pulso de l’ lingvouzo. Ofte estas la sola solvo allasi du alternativojn: unu vorton laŭ la 15-a Regulo kaj unu vorton kunmetitan. Ekzemple tofuo / sojkazeo, bujabeso / franca fiŝsupo, krupuko / salikok­pano, (pom)fritoj / terpomfingroj, campo / buterteo, kuglofo / kronkuko, ĉipsoj / terpomflokoj, cidro / pomvino, grivoj / grasŝrumpaĵoj.

Ĉar: alternativoj kaj plimultodecidoj nur provizore povas anticipi la finan plimultodecidon: tiun de la lingvo­parolantaro esperantistoj, tiun de la lingvouzo.

El: Terminoteko 2/1996 (14), p. 38-40 -- La unuan esperantan brecon bakis Rüdiger Eichholz en la Slipara Vortaro (SV), kie ĝi havas la numeron 1976/42a. Ĝi poste eniris Esperantan Bildvortaron 1988, la Grandan Vortaron Esperanto-Germanan de Krause 1999, la alidirektan de 2007 kaj ankoraŭ aliajn gravajn vortarojn, sed - ho ve! - ne jam PIV-on. Kio donas malagrablan okazon denove kaj denove perdi sian tempon pri tia vorto kiel breco aĝanta jam pli ol 30 jarojn (kaj intertempe estanta jam iom malmola, eĉ dura).