En la antaŭparolo al la unua eldono 1930 la kvaropo priskribas, kiu prilaboris kiujn partojn. Sur paĝo viii sekvas jena danko:
"... ni varme dankas al S-roj Prof. Cart, Prezidanto de la Esperantista Akademio, Prof. Aymonier, Inĝ. [Marcel] Bobin, [Robert] Kreuz, [Stefano] La Colla, [Alessandro] Mazzolini, Prof. [Bruno] Migliorini, Abato [Georges] Ramboŭx kaj al aliaj britaj kaj slavaj samideanoj, kiuj sendis al ni multajn interesajn rimarkojn kaj sugestojn. ...".
Kio signifas "rimarkoj kaj sugestoj"? En la "Historio pri la skismo en la laborista Esperanto-movado" (1935, foto-repr. 1994) la aŭtoro, "kamerado Platiel" defendas la "burĝan" Plenan Vortaron kontraŭ kritiko de la komunista frakcio (p. 19):
"La riproĉo al S.A.T., ke pastro Rambu (Ramboŭx) formulis la difinojn de vortoj, rilatantaj al eklezia kaj religia terminaro, estas ridinda, ĉar kiu povus esti pli kompetenta sur tiu kampo ol pastro? ...".
Ha, kio estas tio? Platiel ne neas, ke Ramboŭx, do ne iu el la kvaropo, verkis la difinojn, sed nur defendas tiun decidon kiel senc-hava kaj racia, ĉar katolika pastro, abato, estas specialisto pri katolikaj aferoj kaj ties terminoj.
Ĉu "rimarkoj kaj sugestoj" do signifas: "kelkaj, ekzemple abato Ramboŭx, sendis eĉ kompletajn difinojn de siaj fakoj, kiujn ni nur kontrolis kaj unuecigis laŭ la stilo de Plena Vortaro"? Aŭ ĉu ni devas interpreti "rimarkoj kaj sugestoj" en jena senco: "Ni, la aŭtora kvaropo pretigis ĉiujn difinojn kaj poste sendis ilin al specialistoj pri la koncernaj temoj por kontrolo, ekzemple pri religio kaj katolikismo al abato Ramboŭx"?
"Kamerado Platiel" sugestas la unuan interpreton. Ĝin verŝajnigas ankaŭ la dankoj sur p. viii de la antaŭparolo al la helpantoj pri la teknika parto (respondecis Grenkamp-Kornfeld). Tie ni legas pri la faritaj kontribuoj tute konkrete: "Prof. Mesny, ..., bonvolis tralegi multajn el liaj [tiuj de Kornfeld] slipoj rilataj al elektro-scienco, ... Laurat (Revo) ... bonvolis tralegi preskaŭ ĉiujn liajn difinojn pri la ekonomia kaj materialista historioj ...; S-roj Butler, D-ro Döhler, Generala Inĝ. Rollet de L'Isle kaj Wüster, kiuj bonvolis afable respondi liajn demandojn. ...".
Pri la teknika parto do tute klare: Kontrolo kaj korespondado de proponoj surtabligitaj de Kornfeld. Pri la ĝeneral-lingva parto iu malklara kaj kaŝema "rimarkoj kaj sugestoj".
Kial neniu klara indiko "kunlaborantoj / respondeculoj pri jenaj fakoj estis XY", kiel ni trovas ĝin en ĉiuj tri eldonoj de PIV? Ĉu oni eble devis "kontrabandi" la kontribuon de katolika pastro al "klas-konsciaj proletoj" en 1930? La kritiko de la tiamaj komunistoj kontraŭ "burĝa" PV kaj pro tio "klas-perfida" SAT tre verŝajnigas tion.
Eĉ estas tria fakto, kiu subtenas tiun supozon, nome komparo kun la antaŭparolo de la 2-a eld. 1934. Ĝi estas la definitiva versio, kiu oftege estis senŝanĝe represita ĝis en nia epoko, kaj kiu daŭre zombias kiel Reta Vortaro (ReVo). Jen la dankoj el la Antaŭparolo en 1934:
""... ni varme rememoras [anstataŭ: dankas] al [forstrekita: S-roj] Prof. Cart, Prezidinto [anstataŭ; Prezidanto] de la Esperantista Akademio, k kore dankas al S-roj Prof. Aymonier, Inĝ. Bobin, Kreuz, La Colla, Mazzolini, Prof. Migliorini, [forstrekita: Abato Ramboŭx (!!)] kaj al aliaj britaj kaj slavaj samideanoj, kiuj sendis al ni multajn interesajn rimarkojn kaj sugestojn. ...".
Du ŝanĝoj do: necesa adapto, ĉar Cart mortis en 1931 (do Prezidanto → Prezidinto), sed (!) la danko al la katolika pastro malaperis - kaj nur la danko al la katolika pastro! Ĉiuj aliaj restis!
Evidente oni volis karesi "klas-konsciajn" animojn, ja silente reagis al la komunista kritiko pri "burĝa PV". Finfine SAT ne havis grandan elekton. Post la skismo en la laborista movado de 1930, kiam la komunista frakcio forlasis SAT kaj fondis IPE, SAT preskaŭ bankrotis. Ne eblis endanĝerigi la ĉefan enspezo-fonton, kiu nomiĝis ... Plena Vortaro (kaj kiu poste finance fakte savis la organizon).
Inter 1930 kaj 1934, dum krizo pri esti aŭ ne esti, forstrekita pastro do - kaj nove registrita vorto:
sinkretismo. Konfuza k kompleksa kunigo de diversoriginaj ideoj, tezoj aŭ kredoj en ŝajne koheran tuton.
Tiu vortara artikolo el 1934 estas unu el du ĉefaj "atestantoj" de Piron por aserti en 1989, ke Waringhien suferis je "trajto tipa pri la franca intelektula kulturo", nome la emo "aŭtoritate juĝi el supera sinsituigo". La ReVo-ulojn tio ne ĝenis, la difino de 1934 estis en ĝi de 1999 ĝis 2006, ĝis fine Ĵeromo Vaŝe (prave kaj ĝuste) neŭtraligis ĝin, post kiam la nova PIV jam en 2002 same faris.
Kiel ajn. Ĉu ne iom magra argumento por psika difekto, Claude Piron? Ha, vi ne sciis, ke la difino estas de 1934? El la varma milito inter verdaj socialistoj kaj komunistoj? Kiu preskaŭ ruinigis SAT? El epoko, kiam oni devis kaŝe forstreki dankon al katolika abato, por ke "proletoj" aĉetu la libron? Kio? Estas pli facile laŭte draŝi en 1989, sen koni la fonon? Kaj la homoj ĉiukaze ne ŝatas detalojn, sed bezonas klaran malamikon por senti sin supera kun aŭ sen rego de l' akuzativo? Ĉu? - Nu, vi probable pravas Claude Piron. Honorinda konduto tio tamen ne estas.
-----
Por fini: Kiu estis do la probabla, vera aŭtoro de la kristanaj kaj religiaj terminoj en Plena Vortaro, abato Georges Ramboŭx (1887-1964)? Enciklopedio de Esperanto (1934) havas artikolon pri li, kiun vi nun povas legi en Vikipedio (ĝis nun ne jam "bonlingve" fuŝita de Marcos Cramer, vd. la artikol-historion): Direktoro de Espero Katolika (1924) kaj organizinto de Katolika Esperanto-Kongreso (Parizo 1925), i.a. Honoron al li kaj dankon.
"Cart, kiu tiam [t.e. en 1931] ĵus mortis, juĝis la aperon de la "Plena Vortaro" en 1930 per tiu definitiva kondamno: "Ca aurait pu être pire!" (ĝi povintus esti eĉ pli malbona) ...".
Kaj plue:
"... Estas ja malfacile por ili [= la legantoj de 1964] imagi, sub kia konstanta premado de la ĝisostaj konservativuloj, sub kia suspektema, spiritmallarĝa kontrolado tiutempe laboradis la literatoroj. La ĉefoj de la Esperanta movado, kiuj, preskaŭ ĉiuj, travivis la krizon de 1908 [= la Ido-skismon], estis ĉiam pretaj vidi en ia ajn novaĵo, eĉ la plej senkulpa, infektan ĝermon de idismo ...".
Kaj aliloke Waringhien juĝas pri Cart, ke io "apartenas al liaj malmultaj meritoj".
Kial la aŭtoro kvaropo tamen laŭdas Cart en la antaŭparoloj de PV? Nu, simple ĉar li estis Ak-prez, eĉ se unu el la plej "spiritmallarĝaj" bonlingvuloj, kiel ni dirus hodiaŭ. Ĉiu-epoke homoj ja ŝatas "aŭtoritaton", gvidon per "gravuloj". Libro pli bone vendiĝas, se ĝi havas (ŝajnan) benon de Ak-prez. Ankaŭ niaepoke oni ja varbas per tiu funkcio por iuj vortlistoj, verkitaj sen tro da scio pri eĉ la Fundamento.
Kia komunumo, samtia lingvo (vortaroj ktp).
Bernardo has replied to Milokula KatoKrome mi aldonis skanaĵon de la kolekto de Schwarz, Survoje al IPE (1992), kiu traktas la skismon en SAT el komunista vidpunkto. Tie oni ekzemple povas legi la Rezolucion de la Naŭa SAT-kongreso en Lepsiko (1929). Punkto 1c) i.a. temas pri la tiam verkata PV:
"... notinte la fakton, ke en Sovetio nia SAT-movado stagnis ĝenerale kaj eĉ malkreskis en kelkaj lokoj, la Kongreso konsideras, ke tia stato sendube rezultas de miskomprenoj okazigitaj de artikoloj aŭ 'rimarkoj' pri la programafero. [...]; tiaj miskomprenoj ankaŭ sendube rezultis el tio, ke ne ĉiam la diskutintoj uzis vortojn laŭ sama aŭ sufiĉe preciza senco. Estonte tia kaŭzo de miskomprenoj estos grandparte forigita de la nun verkata 'Plena Vortaro de Esperanto'." (p. 50).
PV do kiel savilo el la principa antagonismo inter ŝtalinistoj kaj "sennaciuloj", social-demokratoj (de la sovet-orientitaj komunistoj nomitaj "socialfaŝistoj"), anarkiistoj k.a. Kiel ajn (ne-)realisma tiu espero estis, ĝi dokumentas kiel PV ekestis meze en ideologia lukto.
Sur p. 58 estas plia mencio de PV. Temas pri cito el la Bulteno de CK (Centra Komitato) SEU (Soveta Esperanto-Unio) n-ro 10/11 de 1930 (?):
"... La Direkcio [de SAT], enpresante en [ties organon] 'Sennaciulo' plej aĉajn kontraŭsovetiajn atakojn de renegato Revo (nun Lora [= Lucien Revo = Lucien Laurat = Otto Maschl]), samtempe ordonas al la administranto [...] ne plu liveri al sovetianoj 'Sennaciulo'-n. [...]. Kiam aperas la 'Plena Vortaro' de SAT, la Direkcio ordonas ne liveri ĝin al sovetiaj antaŭmendintoj, malgraŭ ke ilia mono por la vortaro jam delonge estis transpagita al [la administrejo en] Leipzig. ...".
Fono estis, ke oni en 1930 ne plu povis transpagi monon de SU al Germanio. La pariza direkcio haltigis ĉiujn sendojn de varoj al SU ĝis pago de la ŝuldoj, kiuj minacis la financan stabilon de SAT, SEU asertis kontrakt-rompon, ĉar almenaŭ la jam antaŭpagitajn varojn oni devus sendi.
Biblio [RELI]. La sankta libro de hebreoj k kristanoj (1930 = 1934).
bolŝeviko = bolŝevisto (1930, forstrekita 1934).
bolŝevismo. 1. Sistemo pri organizado de revolucia internacia movado politika, kies ĉefaj karakterizoj estas: marksismo kiel doktrina bazo; celado al starigo de proletara diktatoreco; la partioj aŭ naciaj sekcioj estas konsiderataj kiel armeoj komandataj de internacia stabo; la partianoj obeas severan, soldatecan disciplinon. Tiu politika tendenco naskiĝis en la rusa socialdemokrata partio, ĉefe sub la influo de Lenin, k konkeris la ŝtatan potencon en Sovetio dum la jaro 1917. La termino originas de rusa vorto laŭ ĝia senco de plimulto. (1930 = 1934)
2. En Sovetio, sinonimo de komunismo. (1930 = 1934)
Ĝis tie ĉi identaj (sed kp. la enciklopedian karakteron kun eĉ etimologia noto kun la magra klarigo ĉe Biblio!). Sed en 1934 ni trovas plian trian difinon, kiu mankas en 1930:
3. Senmoraleca politika taktiko, sin bazanta sur la jezuita diro, ke la celo pravigas la rimedojn (!!).
Nu, divenu, en kiu tendaro staris Waringhien en la lukto interne de SAT.
Se ni daŭrigas kaj legas PIV 1970, ni trovas denove senŝange la dif. 1. kaj 2. de 1930. La difino 3 (senmoraleca politika taktiko ...) estas forstrekita (aldonitaj estas referencoj al leninismo, marksismo, stalinismo).
En PIV 2002 "bolŝevism/o" ricevis la simbolon por "historia termino" (SU dissolviĝis en 1991) kaj jenan revortumon:
Politika tendenco, naskiĝinta en la rusa socialdemokrata partio sub la influo de Lenino k konkerinta la ŝtatan potencon en Rusio dum la jaro 1917; ĝi celis la starigon de proletara diktatoreco k organizadon de internacia revolucia movado per marksismo kiel doktrina bazo k per soldateca disciplino de la partianoj. -> stalinismo.
Fine ni ankoraŭ vidu, kion niaj ĉarmaj ReVo-antoj faris el PV 1934:
En sept. 1999 (unua versio) estis ĉiuj tri difinoj, do kun la senmoraleco. Kvar jarojn poste, en aŭgusto 2003, la rusa komunisto Yury Finkel fine forstrekis la senmoralecon, post kiam la franca Ak. Marc Bavant jam en feb. 2001 atentigis, ke dif. 3 estis forstrekita el PIV 1970. Samtempe Bavant enkondukis iun fantazian derivaĵon "bolŝevismano", kiun li rekomendas uzi anstataŭ bolŝevisto. Nu, bone, tiun formon probable neniam iu uzis en la realo (certe ne en samepokaj tekstoj), sed, nu ja, ni troviĝas en la ludejo de ReVo kaj kiu pensas, ke ĝi - krom kelkaj esceptoj - estas serioza, mem kulpas. Ĝis hodiaŭ mankas la simbolo por "termino pri historia afero", sed rekompence ni daŭre trovas dif. 2 el 1930. Bela, bunta mondo ...
Sign-in to write a comment.