Profesia planlingvo por Eŭropo
Eŭropo Unio bezonas komunan lingvon, sed tiu lingvo devas esti multflanke taŭga por la nunaj pretendoj de la membroŝtatoj.
Ekzistas tre multaj planlingvo-projektoj, iuj pli disvastiĝintaj, aliaj malpli. La grado de disvastiĝeco dependas ne nur de la kvalito de la koncerna planlingvo (facileco en prononco, en skribo, en ellerno, kaj kontentiga esprimkapablo), sed ankaŭ de ĝia apogiteco.
En la kazo ke EU decidos enkonduki por komuna uzo iun planlingvon (kiel iam Israelo la re-kompilitan hebrean lingvon), tiukaze EU aŭ elektos iun jam ekzistantan planlingvon (malpli verŝajne), aŭ komisios internacian grupon de fakuloj por kompili novan planlingvon (pli verŝajne).
La ĉefa kialo, pro kiu EU ne akceptos iun jam finkompilitan planlingvon estas tiu fakto, ke la ĝisnunajn planlingvojn (escepte tiun hebrean duon-planlingvon), kreis nur unu, aŭ tre malmultaj personoj, ofte amatora(j).
Gravan, kompleksan verkaĵon ne eblas profesie krei fare de nur unu, aŭ kelkaj personoj, des malpli, se tiuj verkaĵoj ne havis lektorojn. Profesia verkaĵo ja postulas ampleksan kunlaboron de multaj *fakuloj* kaj faklektoroj.
Esperantistoj vane sopiras/revas, ke EU eventuale povus akcepti Esperanton. Pluse al ĉio, Esperanto havas gravan malavantaĝon: ĝia gramatiko estas "enbetonita". Pro la testamento de Zamenhof, neniu rajtas tuŝi Fundamenton! Tio estas decida argumento kontraŭ ĝia akceptebleco: EU neniam akceptos planlingvon, kiu kreiĝis antaŭ 120 jaroj, dume ĝia gramatiko en la lastaj 120 jaroj ne rajtis ŝanĝiĝi, kaj kiun planlingvon oni eĉ estonte ne rajtas ŝanĝi. Tian planlingvon EU ne povos adapti al la nunaj pretendoj.
Esperanto povas servi maksimume kiel specimeno por eksperimentado, kiel fonto de spertoj por krei novan planlingvon.
Helpe de la nunaj multkapablaj komputiloj eblas sufiĉe rapide kunkolekti la necesan vortotrezoron, eĉ prilabori la unuopajn vortojn laŭ la plej oportuna prononco (ĉio dependas nur de kvalitaj komputil-programoj), nur gramatikon necesas kompili "permane". Ĉi-kaze neniu sopiros je persona gloro, do estiĝos vera, efika, fruktodona gruplaboro. Mankos nek armado de lektoroj, do eraroj aŭ stultaĵoj malverŝajne ornamos tiun planlingvon.
La sukceso de iu profesia, grupa kunlaboro helpata de komputiloj, estas milfoje pli granda, ol kaze de ajna amatora solulo sen lektoro(j).
Vere nur decido mankas, kaj la nova, furora planlingvo relative rapide realiĝos. Se tiun planlingvon ekuzos miloble pli multaj homoj, ol Esperanton, tiukaze ankaŭ ĝia literaturo riĉiĝos miloble pli rapide, ol tiu de Esperanto. Do ne necesos jardekoj, por aperi la sama sortimento de literaturaj verkaĵoj, kiel en Esperanto.
Articles by Laszlo Istvan TOTH
Ĉu Esperanto estas aŭ ne estas fonetika lingvo?
-
Por klarigi tion, necesas unue interkonsenti pri kion oni povas nomi "fonetika lingvo".
Fonetika li…
-
19 Nov 2008
Kiel uzi la vorton au la vortoparon "nek"?
-
Iuj tiel opinias, ke la vorton "nek" eblas uzi nur kombinite: "Nek Maria, nek Petro ĉeestis."
En ti…
-
28 Oct 2008
See all articles...
Authorizations, license
-
Visible by: Everyone (public). -
All rights reserved
-
5 547 visits
Profesia planlingvo por Eŭropo
Jump to top
RSS feed- Latest comments - Subscribe to the feed of comments related to this post
- ipernity © 2007-2024
- Help & Contact
|
Club news
|
About ipernity
|
History |
ipernity Club & Prices |
Guide of good conduct
Donate | Group guidelines | Privacy policy | Terms of use | Statutes | In memoria -
Facebook
Twitter
Guglielmo Marconi inventis radion (sed se li ne inventintus ĝin, pli-malpli frue inventintus ĝin iu alia fakulo), sed la nune uzata profesia radio ŝuldas siajn kvalitojn al centoj da inĝenieroj.
Paul Nipkov inventis la principon diserigi imagon (principo, kiu staras baze de televidilo), sed la modernaj televidiloj ŝuldas siajn kvalitojn al centoj da inĝenieroj.
Zamenhof inventis la principon de skemeca planlingvo, sed por krei planlingvon, kiun oni povas ellerni kaj uzi multe pli facile kaj korekte, necesas dekoj da fakuloj.
En nuna stato, Esperanto trompas eksterulojn: ĝi havas literaturon, sed krom verkistoj, apenaŭ eblas trovi Esperantistojn, kiuj parolu sufiĉe bone la lingvon. Eĉ instruistoj, kiuj uzas la lingvon jam de pli ol 40 jaroj uzas en forumoj pri Esperanto siajn patrinlingvojn, ĉar sinesprimi subtile Ee estas tre pene por ili. Eble la unua verkisto, kiu konsciiĝis pri tiu malgaja fenomeno, kaj menciis tion publike, estis Kazimierz Bein. Tiu fiasko eble donis falsan imagon pri la postrestinta sukceso. Reklamoj kaj gloradoj provas kompensi la fiaskon. Iuj kredas, ke la skemeco kulpas. Sed ne, kulpas la devojiĝo desur la racia gvidlinio. Kulpas ankaŭ la klopodo pri troa simpleco. Manke de necesaj gramatikiloj (ŝparitaj je la egido de "sufiĉo"), verkistoj transprenis idiomaĵojn el etnaj lingvoj, kaj per tiu sinteno disrompis la principon pri racieco, skemeco de la planlingvo, transformante Esperanton al kaprica, esceptoplena planlingvo. Ĉ. 90% el PMEG dikas pro kapricaĵoj, esceptoj.
---
"La oscedanta, sciencema sciuro scivole eksciis, ke missciis ion pri la ascendanta absciso."
:-)
En hungara lingvo ekzistas la jenaj digrafoj: "cs", "dz", "gy", "ly", "ny", "sz", "ty", "zs".
Ne tio estas la grava problemo, ke miaopinie aŭ viaopinie ses supersignoj plaĉas aŭ ne plaĉas, sed tio, ĉu eksteruloj akceptas aŭ ne akceptas supersignojn post la alkutimiĝo al la angla lingvo.
Pluse, indas pripensi tion, ke restis kvar literoj (signoj) neŭzitaj: Q W X Y.
Kaj la supersigno ĥ estas formortanta.
---
En la angla oni uzas kaj "ĵ" kaj "ĝ", sed en multaj lingvoj ne ĉeestas ambaŭ, kaj por lingvouzantoj estas pene diferencigi ilin. Mi tion spertas ofte dum instruado.
Estus amuze, se oni devus unue ellerni la anglan por, ke poste povu pli facile prononci tiujn du Esperantajn literojn! :-D
Ĉ kaj ŝ eblas facile distingi.
Poste provu rezumi kiom el ili prononcas simple "au" anstataŭ "aŭ", simple "eu" anstataŭ "eŭ", simple "ou" anstataŭ "oŭ", kaj simple "k" aŭ "h" anstataŭ ĥ.
Por tio, atentu je la prononcoj pri la vortoj: aŭ, laŭ, antaŭ, ankaŭ, ankoraŭ, hodiaŭ, hieraŭ, morgaŭ, aŭdaca, eŭforio, Eŭklido, Eŭropo, eŭtanazio, pneŭo, pseŭda, boŭlo, poŭpo, ĥoro, eĥo, ĥemio,ĥolero, ĥaoso, ktp.
Laŭ miaj ĝisnunaj spertoj, esploroj, la granda plimulto de lingvouzantoj ne prononcas korete tiujn diftongojn kaj la fonemon "ĥ" : laŭ mi el 100 parolantoj eble nur ĉ. du(!) prononcas korekte tiujn diftongojn kaj la fonemon "ĥ", sed tio ne kauzas problemojn pri la klara interkompreniĝo!
Mia rimarko celas demonstri tion, ke se oni en praktiko ne volas aŭ povas sekvi iun vojon, sed anstataŭe sekvas alian vojon, sen okazigi problemojn, tiukaze estas tute sensence insisti pri iu vojo, kiun preskaŭ neniu emas aŭ povas sekvi.
Tiaj, en praktiko neŭzitaj diftongoj, fonemoj *ne* devas enesti en iu ajn planlingvo!
Similan fenomenon vi trovos ankaŭ pri la angla: la granda plimulto de tiuj, kies patrinlingvo ne estas la angla, prononcas ekz. la difinan artikolon "the", aŭ simple "dö", aŭ simple "dzö" (respektive: "di" aŭ "dzi"). - ["ö", kiel ekz. en la germana lingvo].
Sign-in to write a comment.