Articles by Zlatko Tišljar - Pajo
LA ROLO DE MEZKAPABLULOJ EN ESPERANTO-MOVADO
-
En malgrandaj sociaj grupoj kiel interalie ankau en la E-movado estas ankau malmultaj supertalentita…
-
13 Feb 2008
Necesas interŝtataj interkonsentoj por reale antaŭenigi Esperanton
-
Mi ne kontraŭstaras la celon de Lingvolanĉilo havi en ĉiu lando kelkajn lernejojn en kiuj infanoj po…
-
05 Feb 2008
See all articles...
Authorizations, license
-
Visible by: Everyone (public). -
All rights reserved
-
2 639 visits
DIFINOJ DE IDEOLOGIO, KULTURO, IDENTECO, NACIO KAJ ESPERANTISMO
1. IDEOLOGIO: aro da ideoj de homgrupo per kiuj ĝi klarigas al siaj membroj la mondkoncepton kaj valorojn. Ĝi donas la sencon por la vivo de unuopulo - membro kaj ĝi firmigas lian apartenon. Ideologio povas esti skribe difinita aŭ nur io transdonata de generacio al generacio. Ideologion havas ĉiu familio, ĉiu stratbuba grupo, lerneja klaso, urbo, vilaĝo, regiono, religio, filozofia skolo, movado... Sen kredo je ideologio homo ne povas vivi, sed sen dubo je la ideologio la homo fariĝas monstro, preta je la plej aĉaj agoj nome de sia kredo.
2. KULTURO: Samkiel individuo konsistas el du bazaj partoj: materio (korpo) kaj spirito (konscio, agforto, scipensa funkciado, fantazio, kreiveco...) tiel ankaŭ grupo konsistas el du partoj: materio (la homoj kiuj al la grupo apartenas) kaj spirito (la ideoj, kolektivaj stiloj, komunaj pensproduktoj, artdirektoj, kutimoj...). Ĉi tiu spirita parto de grupo estas nomata KULTURO. Do la plej mallonga difino de la KULTURO estas: Kulturo estas spirito de grupo.
3. IDENTECO: Identeco estas komunaj trajtoj de individuoj apartenantaj al unu homgrupo. Laŭ tiuj trajtoj la apartenatoj rekonas sin reciproke (ĉu iu estas "NIA" aŭ ne) kaj aliaj rekonas ilin kiel "NE-SIAJN". La identecon konsistigas eksteraj videblaj trajtoj (ekzemple raskarakterizoj, vestomaniero, en apartaj kazoj simboloj kiujn la membroj kunportas kiel flagoj, blazonoj, insignoj...) kaj ideologiaj trajtoj (konvinkoj pri valoroj kiujn la propra grupo havas, kredo pri speciala rolo de la grupo en la mondo...)
Ĉiu individuo apartenas samtempe al multaj grupoj. Sociologie la plej eta grupo estas nur du personoj (geedzoj, patrino kaj infano, gefratoj, du tre bonaj amikoj... ) kaj pli. Sekve ĉiu apartenas al multaj dupersonaj grupoj, tripersonaj, kvarpersonaj kaj ĉiam pli grandaj: familio, grupo en amatora kliubo, vilaĝo, urba kvartalo, lerneja klaso, sporta klubo, regiono, nacio, religio...): Estas du manieroj kiel formiĝas la identeco: a) en malgrandaj grupoj en kiuj ĉiuj konas sin reciproke per simpla akiro de konfido. Tia identeco povas ekesti ankaŭ inter homo kaj besto kaj verŝjane ankaŭ inter bestoj mem. b) en grandaj grupoj kie la homoj ne konas ĉiujn apartenantojn de la grupo kiel ekz. regiono, nacio, religio ktp la identecon oni akiras per ideologia edukado. Ĉiuj homoj de la sama grupo akiras la saman ideologion pere de eduksistemo (lernejoj, komunaj informmedioj, gepatroj kaj homoj en la ĉirkaŭaĵo).
Ĉar ĉiu individuo posedas multajn identecojn, ofte iuj inter ili kolizias kaj kaŭzas gravajn personajn konfliktojn. Ekz. familia identeco de iu nacie miksita paro en miltiaj cirkonstancoj aŭ diversreligia paro en rasisma ŝtato... Sed posedo de multaj grupidentecoj ebligas ke ni ne povas resti sen grupidenteco. Se iu aŭ iuj objektive malaperas kiel ekz. loka kaj regiona kiam homo ŝanĝas loĝlokon aŭ la nacia kiam pro milito aŭ alia historia evento la loĝteritirio ŝanĝas la ŝtaton aŭ kiam ni per edziĝo formas novan familion kaj forlasas malnovan ktp. Gravas ankaŭ atentigi ke forlasante iun ĉirkaŭaĵon (ekz. se iu foriras el sia naskiĝlando por daŭre vivi en iu alia) oni ne perdas sian malnovan identecon sed ĝi kun daŭro malfortiĝas, kaj oni akiras iom post iom la novan. La du ne miksiĝas, sed simple unu nova aldoniĝas kaj la malnova malfortiĝas. Kiam juna persono edz(in)iĝas, kaj fondas novan familion, ekestas identecsentoj rilataj al la nova familio, sed oni ne perdas la malnovan. Oni simple apartenas al ambaŭ kaj tiuj du ne miksiĝas. Same kiam oni foriras el iu lando kaj loĝas en alia, oni akiras novan kaj ne perdas la malnovan, oni havas ambaŭ (oni ne povas fariĝi usonsloveno sed oni estas kaj sloveno kaj usonano).
4. NACIO: Nacio estas komunajho de homoj sur relative kompakta teritorio kiuj havas komunan edukon kaj komunan lingvon de tiu eduko. Do oni estas membro de iu nacio kondiĉe ke tiu homgrupo havas unuece fiksitan (politikhistorie deciditan) neŭtralan lingvon (kiun la membroj de la nacio ne parolas hejme) kaj lernejajn instancojn en kiuj oni edukas gejunulojn laŭ unusama edukprogramo. Nacio estas historie nova kreaĵo ekestinta en la tempo de iluminismo kaj unuaj burĝaj ŝtatoj en Eŭropo. Tiam ekestis bezono pri unueca lingvo, edukado kaj merkatteritorio kaj la unua difino de nacio estis: nacio estas ŝtato. Sekve, laŭ tiu difino ĉiuj ŝtatanoj de iu ŝtato estas samnacianoj. Sed ĉar ŝtatoj estas artefaritaj konstruaĵoj dependaj de militoj kaj diversaj ekonomiaj rilatoj inter ŝtatoj (ekz. aĉeto de Alasko), relative ofte teritorioj ŝanĝas ŝtatojn kaj la homoj edukitaj en iu lingvo kaj en iu lerneja sistemo devas ŝanĝi pro la ŝtatŝanĝo lingvon kaj edukideologion. Sed tiu ŝanĝo ne estas simpla kaj rapide efektivigebla. Homoj edukataj dum jarcentoj en unu lingvo kaj en unu vivkoncepto kiu enhavas sociajn valorojn, vivkutimojn, ideologiojn kaj kulturojn ne povas ŝanĝi sian malnovan identecon rapide kaj sen ekstrema premo. Tial en Eŭropo ne ekzistas ŝtato sen tiel nomataj minoritatoj, do homoj kiuj iam antaŭe apartenis al alia ŝtato, lingvo kaj eduksistemo. Pro tio ekzistas alia difino de nacio: Nacio estas homoj kiuj havas komunan eduklingvon kaj edukon - pro kio, konsekvence - ili havas ankau komunajn vivkutimojn, artkulturon, ideologion pri valoro de siaj prauloj, kiuj ne estas la samaj kiel kiel tiuj de la nova ŝtatidenteco.
Tial ĉiu individuo en minoritata teritorio troviĝas en dilemo: ĉu forlasi nacian identecon de siaj prauloj kaj akcepti tiun de la ŝtato en kiu li vivas aŭ kunhavi ambaŭ? La homa rajto estas ebligi al la individuo mem decidi, sed neniu grupo rajtas malpermesi iun ajn nacian aŭ regionan identecon de grupoj. Se iu naskiĝis en Kroatio kaj kiel 20-jarulo foriris al Aŭstralio kaj plu vivis tie dum multaj jaroj li mem rajtas decidi ĉu li forlasos la kroatan naciecon kaj akceptos nur la aŭstralian (ne pasporte sed emocie) aŭ li flegos plu la kroatan paralele kun la novakirita aŭstralia. Sed la ŝtato Aŭstralio ne rajtas malpermesi al iu ajn grupo posedi pliajn naciajn identecojn, se ekzistas eĉ nur du personoj, kiuj volas tion.
Nacieeca sento kiel ĉiuj aliaj identecoj fariĝas grava kiam ĝi estas en danĝero. Kiam la nacia sento ne estas endanĝerigita, oni preskaŭ ne konscias pri ĝi (en paca tempo), sed kaze de danĝero (vera aŭ arte trudita per propagando) ĝi fariĝas domina emocio, pro kiu la individuo pretas fordoni sian vivon, sed ankaŭ aĉe krimi nome de la defendo de sia nacio. Pro tio ekzistas terminoj "patriotismo" kaj "ŝovinismo". Patritismo estas tiu nacia sento pro kiu individuo fieras pri sia deveno kaj aparteno, sed ne ekstreme kredas ke lia nacio estas la nura kaj la absolute plej valora (do li iom dubas pri la nacia ideologio, en kiu li estras edukita). Ŝovinismo estas tiu nacia sento en kiu la persono senkritite kredas je sia nacia ideologio kaj ne dubas pri ĝia absolteco. En tiu stato la nacia sento fariĝas danĝera por ĉiuspecaj aliuloj.
5. ESPERANTISMO
Esperantismo estas identecsento de personoj edukitaj per la ideologio de la interna ideo en la komuna lingvo Esperanto. Ideologio de Interna ideo estas difinita en la poemoj de L.L. Zamenhof kies esenco estas kredigi al homoj uzantaj Esperanton ke per tio ili ekapartenas al aparta homgrupo kies rolo estas plibonigi la mondon per lingvo kiu certigos la mondan pacon.
Ĝi kaŭzas emocian rilaton al tiu grupo kaj pretecon batali por ĝi kaj sin oferi por ĝi, kiam ĝi estas endanĝerigita, pro kio la esperantista grupo same kiel nacioj kreis la propran kulturon, kutimojn, simbolojn kaj instituciojn.
Jump to top
RSS feed- Latest comments - Subscribe to the feed of comments related to this post
- ipernity © 2007-2024
- Help & Contact
|
Club news
|
About ipernity
|
History |
ipernity Club & Prices |
Guide of good conduct
Donate | Group guidelines | Privacy policy | Terms of use | Statutes | In memoria -
Facebook
Twitter
Kaj kvankam mi principe samopinias kun Frank Merla klopodi montri nin ĉe eksteruloj nefanatikaj, ne portadi flagojn kaj ĉie kanti himnon - mi tamen konscias ke sen tiuj emociaj signoj (pensu ke por multaj UK-vizitantoj la ĉefa okazaĵo estas himnokantado) ni malfortigus la identecon de plej granda kvanto da esperantistoj kaj endanĝerigus la estonton de Esperanto. Dum 120 jaroj eksteruloj daŭre malakceptis kompreni ke Esperanto estas utila afero (la tiel nomataj normaluloj ja akceptas kiel grava nur tion kio ekzistas kaj ne tion kio eventuale povus ekzisti). Ni estas por ili utopiuloj ĉar ni postulas ion kio jam ekzistas - nome lingvo kiun en internacia sfero uzas tiuj kiuj bezonas internacian komunikadon - la angla! Kaj pro la financaj interesoj de diversaj konkerantoj kaj potenculoj (francoj kontraŭstaris E-on en la dudekaj jaroj de la pasinta jarcento kiel tiamaj ĉefaj fortuloj en Eŭropo, germanoj en la nazia epoko, Stalin en sia sfero, kaj poste la usona Big Brother) esperantistoj por ĉiuj iliaj celoj estis malamikoj, ĉar ili ĉiuj havis nur unu celon: subjugi laŭeble multajn aliulojn kaj devigi ilin uzi lingvon de la fortulo (konkeranto). Nur forta propra identeco de Esperantistoj "kulpas" ke Esperanto pluevoluis kaj la E-popolo kreas daŭre ĉiam pli da uzkampoj por la lingvo, kreas instituciojn, servojn kaj tekstajn korpusojn.
Oni devas distingi inter du specoj da homoj kiuj iel rilatas al esperanto: a) Esperanto-parolantoj kiuj ĝin lernis por paroli kaj uzi praktike sen forta ideologia ligiĝo kaj b) homoj kiuj ege estas ligitaj emocie al ĝi pro akcepto de e-ideologio kaj kiuj eĉ ne devas bone scii la lingvon. Tiuj duaj estas esencaj por la longa vivdaŭro de la E-movado.
Samkiel en ĉiu popolo, tiel ankaŭ ĉe ni, ekzistas fanatikuloj (kiuj ĵetus bombojn se necese por pruvi ke ni pravas), ekzistas simplaj kredantoj sen multa aktivado, ekzistas uzantoj sen speciala kredo kaj ekzistas inteleigentaj moderaj esperantistoj, kiuj apartenas al la identeco (kredas esence je la rolo de E en la monda estonto) sed ne troigas.
Se foje oni vere enkondukus E-on en ekz. EU, multaj ĝisostuloj fortege kontraŭstarus, konsiderante tion kontraŭzamenhofa, ĉar ja tiel ĝi fariĝas eŭropa lingvo kaj perdas sian mondan perspektivon. Unuflanke ili pravas (sed ili ne komprenas ke nenio povas okazi unuŝtupe kaj tuj fariĝi tutmonda), aliflanke, se EU kiel fortulo tion decidus, neniu povus kontraŭi kaj malebligi ilin.
Krome ne idealigu iun ajn emocion! Ankau ne patriotismon. Chiu identecsento servas nur por unu afero: kapabli senracie (char homo en racia stato ne kapablas sin oferi) defendi anojn de sia grupo.Tial ankau patriotismo ne rilatas al pozitiva respekto de aliaj nacioj sed nur al respekto de ilia forto. Ankau via tezo ke oni tendencas al unuigho kaj iam chiuj estos membroj de la homaro ne ghustas.
Kiel mi jam diris, chiuj ni estas multidentecaj kaj ni chiam bezonos aparteni al etaj, mezaj kaj pli grandaj grupoj kaj chiam tiuj grupoj dependos de cirkonstancoj en kiuj ili vivas kaj de ideologioj al kiuj ili rilatas. La homaro teknologie tendencas al globaligho, sed homa naturo ne povus funcii se ni chiuj estus nur unu grupo - homaro. Neniu el ni povas samforte ami chiujn en la mondo kaj esti preta samforte solidari kun chiuj. Alikaze mi ne pretus min oferi por mia infano, se ghi ne signifus por mi multe pli ol iu alia homo, mi ne povus helpi mian samvilaghanon kiam li havis problemon, char li por mi egalus kun kiu ajn aliulo. Cetere, se ni chiuj estus nur la homaro, ne ekzistus alia homgrupo de kiu ni devus distingighi kaj tiam la senco de identeco malaperas. La homoj samkiel bestoj funkcias kiel multkompleksa fizika sistemo. Oni estas unuopulo (organismo) kiu kiel atomo havas certan strukturon kaj funkcias defendante sian strukturon kaj funkcion. Samtempe oni estas membro de grupo (kiel atomo estas parto de molekulo) kaj kiam la grupo (la tuta molekulo) estas en danghero, homo ne plu funkcias kiel atomo, sed kiel parto de la molekulo, chesas esti racia defendanto de si mem, sed iracia defendanto de la grupo. La direfenco inter simpla fiziko kaj la vivaj strukturoj estas ke tiu sistemo estas kompleksa, ke chiu organismo ne estas membro nur de unu supera strukturo sed de multaj. Kaj ghi daure forlasas iujn grupojn kaj eniras aliajn. Pro tio la vivo estas tre malsimpla, sed ankau tre interesa kaj neantauvidebla. Kredi, ke nun ni vivas en iu neperfekta stato, sed ke ni evoluas kaj strebas al iu ideala, en kiu chiuj sin reciproke amos, estas absoluta utopio, samkiel chiuj historiaj utopioj (ekz la komunisma). La problemo de la homaro ne estas ghia kompleksa ondado de amaso da sociaj strukturoj en sia reciproka am-malam-rilatado, sed ghia denaturigho. La bestoj kaj naturaj homoj antau la moderna erao ne povis kolekti enormajn rezervojn kaj ne povis strebi al senmorta vivo. Ili sukcesis kolekti tiom da rezervoj kiom ili bezonis por travivi la vintron. La kapablo de produktado kaj aparte la nova ekonomio kiu postulas ke chiu persono kaj chiu grupo chiujare devas produkti pli ol antauan jaron kauzas ke ni ne plu kreas rezervojn por travivi la vintron sed amasigas produktojn pro ili mem kaj en tiu spiralo de sensenca produkatdo daure rapidigas la eluzon de la energio pro kiu ni detruas la naturajn ciklojn kaj la bazon de nia pluekzisto. La homaron neniam endangherigis la reciproka batalado de homgrupoj, la batalado utilis al naturo de la ekvilibro. La homaron detruas la ekonomia sistemo de avareco kaj sensenca amasigho de varoj.
Sign-in to write a comment.