Ene de Esperantistaro la uzo de la kompleksa konjugacio estas ofte tiom malbone komprenita, regata, ke eĉ elformiĝis eraraj tendencoj: la t.n. "itista" kaj "atista".

Iuj aludas al "aspektismo" por trovi pretekston je tiu erara uzmaniero.

Aliuloj kredas, ke uzi kompleksan konjugacion estas pli "elite" (eĉ se nenio argumentas favore al ĝia uzo!), ol uzi la simplan konjugacion.

Kompleksa konjugacio *ĉiam* rilatas al iu tempopunkto, rialte al kiu, la koncerna evento okazas: antaŭe, ĝuste tiam aŭ poste (bv. konsulti la instruon de Kálmán Kalocsay).
Kompleksan konjugacion indas uzi en tri kazoj:

1.) por emfazi *koncize* daŭrecon de ago en certa tempopunkto: estinte, nune aŭ estonte.

2.) por esprimi *koncize* specialajn verbotempojn: 

En estinto:
- eventon, kiu finiĝis antaŭ certa estinta tempopunkto
- eventon, kiu sekvis okazi post certa estinta tempopunkto

Noto: Uzi kompleksan konjugacion sen mencii/sentigi iun estintan tempopunkton estas erare. En tiuj kazoj necesas uzi la simplan konjugacion.

En prezenco:
- eventon, kiu ĝuste nun finiĝis
- eventon, kiu ĝuste nun sekvas okazi

Noto: En prezenco ne necesas mencii tempopunkton, ĉar prezenco estas ankaŭ la tempopunkto mem.

En estonto:
- eventon, kiu finiĝos antaŭ certa estonta tempopunkto
- eventon, kiu sekvos okazi post certa estonta tempopunkto

Noto: Uzi kompleksan konjugacion sen mencii/sentigi iun estontan tempopunkton estas erare. En tiuj kazoj necesas uzi la simplan konjugacion.

3.) por esprimi *koncize* estintan kondicionalon.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
El la supraj klarigoj konkludeblas, ke la kompleksa konjugacio servas *koncizan* vortumadon. Fakte la aktiv-voĉan kompleksan konjugacion *en ĉiu kazo* eblas eviti, anstataŭi per priskribo.

1.) Unue mi prezentos modelfrazojn, kiuj emfazas daŭrecon de ago:

a.) Estinto:
"Maria hieraŭ estis leganta libron." –  dum la hieraŭa tago ŝi legis libron.
"Hieraŭ la ĉambro estis purigata." – dum la hieraŭa tago la ĉambro suferis purigadon.

b.) Prezenco:
 "Maria hodiaŭ estas leganta libron." – dum la hodiaŭa tago ŝi legas libron.
 "Hodiaŭ la ĉambro estas purigata." – dum la hodiaŭa tago la ĉambro suferas purigadon.

c.) Estonto:
 "Maria morgaŭ estos leganta libron." – dum la morgaŭa tago ŝi legos libron.
 "Morgaŭ la ĉambro estos purigata." – dum la morgaŭa tago la ĉambro suferos purigadon.

2.) Modelfrazoj por ilustri specialajn verbotempojn:

Estinto:
- aktiva voĉo
"Hieraŭ Petro estis leginta libron." – ĝis hieraŭ Petro jam legis libron. Ekde hieraŭ li jam ne legis libron.
"Hieraŭ Petro estis legonta libron." – hieraŭ Petro intencis legi libron. Ne scii, ĉu li fine legis ĝin, aŭ ne.

- pasiva voĉo
"Hieraŭ la ĉambro estis purigita." – ĝis la hieraŭa tago la ĉambro jam suferis purigadon.
"Hieraŭ la ĉambro estis purigota." – hieraŭ la ĉambro sekvis suferi purigadon. Ne scii, ĉu la ĉambro fine suferis aŭ ne purigadon.

Prezenco: 
- aktiva voĉo
"Petro estas leginta libron." – Petro ĝuste nun finis legi libron.
"Petro estas legonta libron." – Petro ĝuste nun legos libron.

- pasiva voĉo
"La ĉambro estas purigita." – La ĉambro suferis purigadon. - en ĉi tiu formo, la pasiva voĉo indikas la nunan staton. Ĝi ne indikas tempon, kiam la evento okazis.
"La ĉambro estas purigota." – La ĉambro nun suferos purigadon.

Estonto: 
- aktiva voĉo
"Morgaŭ Petro estos leginta libron." – ĝis morgaŭ Petro jam legos libron. Ekde morgaŭ li jam ne legos libron.
"Morgaŭ Petro estos legonta libron." – morgaŭ Petro intencos legi libron.

- pasiva voĉo
"Morgaŭ la ĉambro estos purigita." – ĝis la morgaŭa tago la ĉambro jam suferos purigadon.
"Morgaŭ la ĉambro estos purigota." – morgaŭ la ĉambro sekvos suferi purigadon.

3.) Modelfrazo por ilustri estintan kondicionalon:

"Hieraŭ Maria estus leginta libron." = "Hieraŭ Maria legintus libron."
Estintan kondicionalon eblas esprimi ankaŭ pli simple: "Hieraŭ Maria legus libron."